محسن ضرابی رییس اتاق ایران و عمان در گفت و گو با روزنامه دنیای اقتصاد فضای کسب وکار مناسب، تورم زیر ۳ درصد، نرخ سود مناسب تسهیلات برای سرمایه گذاران، پل ارتباطی برای صادرات کالاهای ایرانی به کشور ثالث، مقررات آسان برای ثبت شرکت در عمان و مناطق آزاد این کشور، از جمله امتیازهایی عمان به تجار ایرانی خواند.

در این گفت و گو آمده است: همزمان با برنامه ایران برای کشف بازارهای جدید تجاری، رئیس اتاق مشترک ایران و عمان در گفت وگوی اختصاصی با «دنیای اقتصاد» پنج امتیاز عمان برای تجار ایرانی را تشریح کرد. فضای کسب وکار مناسب، تورم زیر ۳ درصد، نرخ سود مناسب تسهیلات برای سرمایه گذاران، پل ارتباطی برای صادرات کالاهای ایرانی به کشور ثالث، مقررات آسان برای ثبت شرکت در عمان و مناطق آزاد این کشور، از جمله امتیازهایی است که به اعتقاد «محسن ضرابی» در فصل جدید همکاری های اقتصادی تهران- مسقط در پسابرجام، فضای امن برای سرمایه گذاران و تجار ایرانی را فراهم خواهد کرد.
کشف بازارهای جدید در منطقه، یکی از اهدافی است که در حال حاضر توسط تجار ایرانی دنبال می شود. بازارهایی که به رغم پتانسیل هایی که دارند، بنا به دلایل مختلف، مورد بی توجهی یا کم توجهی قرار گرفته و عملکرد ایرانی ها در آن بازار بسیار منفعل است. البته شرایط کشور در دوران تحریم ها به گونه ای رقم خورده بود که سایر کشورها نیز درخصوص برقراری روابط اقتصادی با ایران، با مشکلاتی مواجه بودند. در واقع انفعال دوسویه در طول سال های گذشته، تجار ایرانی را از دست یافتن به بازارهای جدید بازداشته است.
اما با لغو تحریم ها و بازنگری در سیاست های اقتصادی کشور، بخش خصوصی مجددا به تکاپو افتاده و می خواهد سهم خود را از کشورهای منطقه در زمینه های گوناگون بگیرد. عمان، به عنوان یکی از کشورهای منطقه، تا کنون نقش زیادی در اقتصاد ایران نداشته است. این در حالی است که روابط سیاسی دو کشور، همواره در شرایط مطلوبی به سر برده است. اتاق بازرگانی مشترک ایران و عمان، یکی از جوان ترین اتاق های مشترک به شمار می آید. با این حال همزمان با جهش در تجارت دو کشور، این اتاق نیز فعالیت خود را آغاز کرد. تجارت ایران و عمان در حالی به مرز یک میلیارد دلار نزدیک می شود که به گفته کارشناسان، تجارت خارجی ایران با برخی دیگر از کشورهای منطقه، روندی نزولی را طی می کند. از سویی چندی پیش همزمان با موضع گیری امارات علیه ایران، عمان به عنوان یکی از جایگزین های امارات مطرح شد.
برای بررسی ابعاد مختلف تجارت و سرمایه گذاری مشترک ایران و عمان به سراغ محسن ضرابی، رئیس اتاق مشترک ایران و عمان رفتیم. وی معتقد است فضای عمومی ارتباط دو کشور، شرایط را برای توسعه روابط اقتصادی هموار کرده است. در این گفت وگو، برخی از شرایط اقتصادی این کشور و پتانسیل های موجود برای همکاری دو طرف نیز ذکر شده است. در ادامه مشروح گفت وگوی «دنیای اقتصاد» با محسن ضرابی، رئیس اتاق مشترک ایران و عمان را می خوانید.
**چرا عمان و رابطه اقتصادی با آن، باید برای ما مهم باشد؟ برخی از کارشناسان معتقدند بهتر است به جای اینکه نقش ترانزیتی عمان را تقویت کنیم، بکوشیم تا ایران به جای امارات متحده، هاب منطقه شود.
تبدیل ایران به هاب اصلی تجارت منطقه، هدف مشترک همه ایرانی ها است و باید برای آن تلاش کنیم. قرار نیست همکاری های تجاری ایران و عمان در راستای افزایش نقش عمان و کاهش نقش ایران باشد. در واقع این همکاری، نقش ترانزیتی هر دو کشور را در منطقه ارتقا می دهد. ع
مان یکی از کشورهای منطقه است که از ثبات سیاسی برخوردار است و دولت این کشور، قبل و بعد از انقلاب، همیشه همراه ایران بوده است. در دوره تحریم ها که همه به ما پشت کردند، دولت و تجار عمانی بدون چشمداشت ویژه، به ما کمک کردند. دولت و مردم عمان در شرایط تحریم، به فکر منافع نامتعارف نبودند. در زمان مذاکرات ایران و غرب نیز، نقش مثبتی را ایفا کردند. اکنون نیز به دنبال میانجیگری بین ایران و عربستان هستند. زمانی که عربستان رابطه خود با ایران را قطع کرد، همه کشورهای عربی منطقه نیز رابطه خود با ایران را قطع کرده یا به شدت کاهش دادند. تنها کشوری که نه تنها روابط خود را قطع نکرد، بلکه آغوش خود را به روی ما گشود، عمان بود.
**این دلایل، همگی سیاسی هستند و به رغم اهمیتی که دارند، نمی تواند بدون استدلال های اقتصادی، عامل تصمیم گیری برای جهش روابط دو کشور باشد.
عمان کشوری امن برای سرمایه گذاری است و رتبه فضای کسب وکار این کشور ۴۸ است. این در حالی است که رتبه ترکیه ۶۹، کویت ۱۰۴ و پاکستان ۱۱۰ است. تورم در عمان زیر ۳ درصد است و نرخ سود تسهیلات بانکی در این کشور نیز پایین است. عمان هم خود بازار خوبی برای محصولات ایرانی است و هم می تواند پل مناسبی برای دسترسی به بازارهایی باشد که به دلایل سیاسی، ارتباط خودشان با ما را قطع کرده اند. تجارت عمان با کشورهای آفریقایی از سابقه طولانی و تاریخی برخوردار است و از طریق تجار عمانی، راحت تر می توانیم به بازار آفریقا نیز دسترسی داشته باشیم.
توافق نامه های گمرکی ویژه ای بین عمان و آمریکا همچنین عمان و سنگاپور امضا شده که براساس آن تعرفه بین عمان و این کشورها صفر است. بنابراین از عمان می توان به عنوان راهی برای ورود ارزان تر کالاهای ایرانی به این دو کشور استفاده کرد و شاهد نفوذ کالاهای کشورمان به این کشورها باشیم. از سوی دیگر، تجار عمانی و ایرانی می توانند ارتباط عمان و کشورهای CIS را توسعه دهند که نتیجه آن، افزایش سهم ترانزیت و روابط تجاری ایران خواهد بود. تجار ایرانی به پایگاه هایی در کشورهای دیگر نیاز دارند. در اغلب کشورهای همسایه، ثبت شرکت خارجی غیر ممکن یا بسیار سخت است. در عمان، ایرانی ها به راحتی می توانند شرکت ثبت کنند. در مناطق آزاد عمان می توان با ۱۰۰ درصد سهام خارجی، شرکت ثبت کرد.
در سرزمین اصلی نیز همین شرایط، صرفا برای ایرانی ها وجود دارد. البته فعالان اقتصادی دیگر کشورها می توانند با حداقل ۳۰ درصد شراکت با عمانی ها، شرکت ثبت کنند. این عدد در امارات ۵۱ درصد است. ثبت شرکت در عمان کار ساده ای است و نیاز به مسیر اداری پیچیده ندارد. در مناطق آزاد همه مراحل ثبت شرکت و اخذ اقامت را با هزینه مناسب انجام می دهد. همچنین برای شرکت های ایرانی که قصد ثبت شرکت در کشور اصلی با ۱۰۰درصد سهام ایرانی را دارند، مراحل ثبت توسط سازمان توسعه سرمایه گذاری و صادرات عمان (اثراء) در زمان بسیار کم فقط برای شرکت های معتبر ایرانی که توسط اتاق مشترک معرفی شوند، انجام خواهد شد.
در حوزه سرمایه گذاری، شرکت های عمانی به حضور در ایران علاقه مند هستند و الان برخی از آنها حضور دارند. بانک های عمان آماده ارائه تسهیلات بانکی ۵۰ تا ۷۰ درصدی به پروژه هایی هستند که ایرانیان در عمان سرمایه گذاری کنند. شرکت های عمانی نیز آماده مشارکت هستند. با توجه به دانش فنی و توانمندی هایی که در ایران وجود دارد، می توانیم با این کشور مشارکت کنیم که نتیجه آن، صادرات مواد اولیه ایران و همچنین صادرات خدمات فنی و مهندسی خواهد بود.
**با این کار، شاهد فرار مغزهای مهندسی از ایران به عمان نخواهیم بود؟
ما با دو پدیده مختلف مواجه هستم؛ اول فرار نخبگان و دوم حضور نیروی کار متخصص در بازار کار دیگر کشورها. نتیجه دومی، ارزآوری است ولی نتیجه اولی، خسران است. فرار نخبگان عمدتا به کانادا و آمریکا و تا حدودی اروپای غربی و استرالیا است. در حالی که در عمان، صرفا بازار کار برای نیروهای متخصص ایجاد می شود و ارتباط آنها با کشور قطع نمی شود. الان چند میلیون بیکار در کشور وجود دارد که بخشی از آنها هم مهندس یا تکنسین هستند. به این دلیل دولت تاکید زیادی بر صادرات خدمات فنی و مهندسی دارد که در واقع، توان مهندسی و دانش فنی صادر می شود و اثر آن نسبت به صادرات کالا، همیشه ماندگار است. در کشورهای مختلف مردم از نیروگاه ها، سدها، جاده ها و… که خارجی ها ساخته اند، با عنوان ساخت همان کشور سازنده یاد می کنند.
**چه تضمینی وجود دارد که عمان، امارات فردا نباشد؟ همان طور که اماراتی ها در دهه های قبل، مشوق های خوبی برای سرمایه گذاران ایرانی تعریف و به همین روش، اقتصاد خود را شکوفا کردند؛ اما اکنون به ایرانی ها بی مهری می کنند. نگران نیستید که همین بازی در زمین عمان تکرار شود؟
عمان کشور ثروتمندی است. مثل امارات چند دهه پیش نیست که ایرانی ها در رشد آن سهم بسزایی داشتند. شما وقتی یک دوست واقعی دارید، در تمام دوره ها رفتار یکسانی با شما خواهد داشت. در زمان پیروزی انقلاب، دوران دفاع مقدس و تحریم ها در این دوران، تحریم های پس از جنگ و همچنین تحریم های ظالمانه غرب در ۱۰ سال گذشته، تنها کشوری که همواره از ایران حمایت کرد، عمان بود. یک کشور نمی تواند در ۳۷ سال رفتار خود را غیرواقعی نشان دهد. بقیه کشورها در این سال ها، رفتار خود را متناسب با منافع شان تغییر دادند. عمان تنها کشور منطقه است که مناسبات سیاسی با ثباتی با ایران دارد. کمک هایی که ایران به ثبات دولت عمان کرده است، به خوبی در ذهن مردم این کشور مانده است.
**شما از ثروت عمان یاد کردید. اما آیا این کشور از زیرساخت های توسعه یافته در همه حوزه های مورد نیاز تجار نیز برخوردار است؟
عمان از نظر بانکی و گمرکی، حمل ونقل دریایی و جاده ای و در آینده ای نزدیک ریلی و همچنین مقررات تردد مرزی، از ظرفیت های خیلی خوبی برخوردار است. ایران، عمان، ازبکستان و ترکمنستان در عشق آباد توافق نامه ای را امضا کردند که براساس آن، مسیر ترانزیت شرق به غرب با نقش کلیدی بندرهای صحار و چابهار فعال می شود.
عمانی ها افزون بر توسعه صحار، به سرمایه گذاری در چابهار هم علاقه نشان داده اند. صحار از نظر زیرساختی، بندر کاملی است و چابهار نیازمند سرمایه گذاری است که عمانی ها در کنار هندی ها، برنامه هایی را در این زمینه در دست اجرا دارند. منطقه آزاد صحار نیز یک قطب صنعتی و تجاری مهم است. شرکت واله برزیل که بزرگ ترین شرکت سنگ آهن جهان است، در صحار، کارخانه گندله آهن با ظرفیت ۱۰ میلیون تن در سال احداث کرده و در حال بهره برداری است.
در حالی که کل نیاز کشور عمان به این محصول، ۱٫۸ میلیون تن است. این شرکت به وسیله بزرگترین کشتی باری دنیا با ظرفیت ۴۰۰ هزار تن، سنگ آهن برزیل را به صحار می آورد تا به گندله تبدیل کرده و در بازارهای منطقه بفروشد. چرا عمان و چرا صحار را انتخاب کرده؟ به دلیل ثبات این کشور و روابط خوب عمان با همه کشورهای منطقه. تعلل ما برای حضور جدی تر در بازار عمان باعث می شود دیگران جایگزین شوند. همچنان که هم اکنون تعداد زیادی از کشور های غربی و آسیایی در مناطق آزاد صحار و دقوم حضور دارند. در بندر دقوم هم سرمایه گذاری بسیار خوبی توسط دولت عمان انجام شده و مناطق آزاد دقوم و صحار مکان مناسبی جهت حضور تجار و سرمایه گذاران ایرانی است.
**حجم سرمایه گذاری عمانی ها در ایران و ایرانی ها در عمان، در حال حاضر چقدر است؟
اتاق مشترک به حریم خصوصی فعالان اقتصادی احترام می گذارد و کار خود را تا مرحله آشنا کردن طرفین دنبال می کند. در واقع وقتی دو طرف را با یکدیگر آشنا کردیم، خودمان را کنار می کشیم. به همین دلیل آمار دقیقی از سرمایه گذاری در اختیار نداریم. با این حال می دانم که حجم سرمایه گذاری عمانی ها در ایران، چند برابر فعالیت ایرانی ها در عمان است. برای اثبات این ادعا، از ۲ پروژه اصلی نام می برم. عمانی ها احداث یک مرکز خرید بزرگ به مساحت ۲۳۰ هزار متر مربع و با حجم سرمایه گذاری ۲۵۰ میلیون دلار را در کرمان شروع کرده اند.
همچنین یک پایانه صادراتی در منطقه حاصلخیز بین کرمان و هرمزگان در مرحله اجرا است که ۳۷ درصد سهام آن متعلق به عمانی ها است که هر دو پروژه آغاز شده و در حال اجرا است. یک پروژه بسیار بزرگ گردشگری هم در بندر گز استان گلستان تعریف شده که به دلیل برخی مسائل مربوط به زمین آن، عملیات اجرایی آن متوقف شده است. چند پروژه بزرگ معدنی، هتل سازی، گردشگری و صنعتی نیز در مرحله مذاکره هستند. در مقابل، ایرانی ها سرمایه گذاری پرحجم در عمان انجام نداده اند. فقط یک نیروگاه در بندر دقوم در حال احداث است.
ایران خودرو نیز می خواهد در همین منطقه یک کارخانه تولید خودرو با مشارکت عمانی ها احداث کند؛ یک پروژه صنعتی هم در بندر صحار با مشارکت یک شرکت ایرانی و شرکت های عمانی قرار است در آینده نزدیک آغاز شود. در واقع سرمایه گذاری عمانی ها در ایران، در عمل شروع شده است، ولی ایرانی ها هنوز در آغاز راه بررسی و مذاکره هستند. در سال ۲۰۰۶ حجم تجارت دو کشور بالغ بر ۲۰۰ میلیون دلار بود که الان حدود یک میلیارد دلار است. این رقم زیادی نیست و دولتمردان و اتاق های بازرگانی دو کشور ناراضی هستند که چرا به رغم روابط سیاسی خیلی خوب، مبادلات تجاری دو کشور اینقدر کم است.
شرکت های عمانی اهل ریسک کردن نیستند و در دوره تحریم، احتیاط های خاص خودشان را داشتند. نگران بودند که به لیست سیاه وارد نشوند. با احتیاط و در عین حال، با سلامت مالی با ایران کار می کردند. دور زدن تحریم ها، فساد و رانت به همراه دارد و عمانی ها، این شیوه تجاری را نمی پسندند. به همین دلیل حجم تجارت دو کشور نتوانست جهش ناگهانی داشته باشد.
**مذاکرات ایران و عمان از چه زمانی جدی شد؟
اتاق مشترک در بهمن ۱۳۹۲ تاسیس شد و قبل از آن به شکل شورای مشترک بازرگانی کار می کردیم. در مذاکرات آذر ماه ۹۳ رئیس اتاق عمان به ایران آمد و نشست مشترک شرکت های ایرانی و عمانی برگزار شد. این نشست نتایجی نیز برای تبادل کالا، خط کشتیرانی مستقیم و منظم در بر داشت، چرا که کالاهای ایرانی باید به امارات می رفت و سپس با تریلر به عمان می رسید. اردیبهشت ۹۴ خط کشتیرانی در مسیر صحار و بندررجایی افتتاح شد که هم اکنون ۲ کشتی کانتینر بر و فله هر ۱۵ روز یکبار در این مسیر در حال حرکت است. اخیرا خط مسافری خصب به قشم نیز با استقبال تجار همراه شده است.
از سویی به رغم تمایل دو کشور، به دلیل تحریم ها، روابط بانکی دو کشور کاملا قطع بود که با پیگیری ها و مذاکرات انجام شده، روابط بانکی رو به توسعه است. به علاوه ویزا یکی از مشکلات جدی تجار ایرانی برای سفر به عمان بود. به دلیل سوءرفتار برخی شرکت های کوچک، ویزا گرفتن سخت شده بود. چون عمانی ها اطمینان نمی کردند که مدیرعامل یک شرکت ثبت شده، واقعا تاجر است یا نه. اتاق مشترک مذاکراتی در این زمینه انجام داد و اکنون به اعضای اتاق مشترک، به راحتی ویزای تجاری می دهند.
همچنین در سفر آقای یوسف بن علوی وزیر خارجه عمان به ایران، موافقت شد که سفارت عمان در ایران، به فعالان اقتصادی ویزای کثیرالورود بدهند که پروسه اجرایی شدن این موضوع کمی طولانی شده که سفیر عمان در ایران قول داد که این موضوع را در آینده نزدیک اجرایی کنند. خبر خوب دیگر این است که کسانی که قصد فعالیت در منطقه آزاد تجاری صحار را دارند، این بندر مستقیما برای آنان ویزای کثیرالورود خواهد گرفت.
خط هوایی مستقیم یکی از مهم ترین موضوعات بود که هم اکنون پروازهای مستقیم مسقط -تهران به صورت روزانه برقرار شده است و پرواز مستقیم مسقط – شیراز نیز برقرار است که این نشانه توسعه سریع روابط تجاری است. شناخت بهتر فعالان اقتصادی دو کشور، نیازمند اعزام و پذیرش هیات های تجاری و همچنین برگزاری نمایشگاه های اختصاصی است. در همین زمینه در سال گذشته ۷ هیات تجاری از عمان به ایران که در طول تاریخ روابط دو کشور بی سابقه بوده و سه هیات هم از ایران به عمان سفر داشته اند.
**این روزها اعزام و پذیرش هیات، با شیوه های مختلف و توسط نهادهای متعددی برگزار می شود که قطعا کیفیت این کار، مهم تر از توسعه کمی و بی برنامه است. به نظر شما چه کنیم تا تبادل هیات ها، در نهایت به تبادل کالا و خدمات نیز منجر شود؟
امیدوارم دولت به بخش خصوصی، میدان کار وسیع تری بدهد و وزارتخانه ها نیز، فعالیت هایی همچون نمایشگاه، سمینار تجاری و اعزام و پذیرش را به اتاق بسپارند و در این زمینه، مداخله ای نداشته باشند. متاسفانه اکنون به برخی کشورها بیش از ظرفیت آنها توجه می شود و برخی دیگر رها شده اند. تنظیم این قبیل اقدام ها نیازمند مطالعه دقیق است و اتاق بازرگانی، بهتر از دولت می تواند در این زمینه فعالیت کرده و با مطالعه دقیق در زمان مناسب نسبت به برگزاری نمایشگاه یا اعزام هیات ها اقدام کند.